Khi mới bắt đầu học Phật theo truyền thống Theravāda, phần lớn mọi người khi nghe nói về “Tam Tạng Kinh Điển” liền nảy sinh tâm lý lo lắng vì tính chất hàn lâm của nó. Có cảm tưởng đây là kho tàng chỉ dành riêng cho chư Tăng và các nhà nghiên cứu giáo lý. Thực ra, nếu nhìn đúng cách, Tam Tạng không hề xa lạ. Nó chính là bản đồ dẫn đường cho lộ trình thanh lọc thân tâm, giúp cho tiến trình tu học luôn đi đúng trọng tâm.
Nguồn gốc và ý nghĩa của Tipiṭaka
Xét theo nghĩa đen, Tipiṭaka hay Tam Tạng chính là “ba chiếc lồng” hay “giỏ”, tượng trưng cho ba kho tàng lớn dùng để gìn giữ và hệ thống hóa pháp bảo.
Ba bộ phận chính yếu đó là:
Vinaya Piṭaka – Tạng Luật
Bộ Tạng Kinh (Sutta Piṭaka)
Bộ Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhamma Piṭaka)
Trong Phật giáo Theravāda, toàn bộ kho tàng kinh điển này được gìn giữ qua ngôn ngữ Pāḷi, và được xem là hệ thống kinh điển cổ xưa, nhất quán và gần với lời Phật dạy nguyên thủy nhất.
Tìm hiểu Tạng Luật – Khung sườn của kỷ luật tâm linh
Dù Vinaya Piṭaka nhắm đến đời sống tu hành của chư Tăng, song Phật tử tại gia nắm rõ Luật sẽ hành trì rất vững vàng.
Giới luật thực chất không phải để gò bó con người, mà mục tiêu là:
Duy trì sự trong sạch trong nếp sống
Giảm xung đột, rối ren
Thiết lập nền tảng cho sự phát triển của Định và Tuệ
Nói một cách ngắn gọn:
Luật đóng vai trò như khung sườn an toàn cho thân nghiệp và khẩu nghiệp
Người mới bắt đầu chỉ cần nắm vững những nguyên tắc cơ bản:
Nhân – duyên – quả trong hành vi
Tôn trọng giới hạn
Sống có kỷ luật và trách nhiệm
3. Tạng Kinh – Trái tim của lời Phật dạy
Trong ba tạng, Tạng Kinh là nội dung phổ biến và dễ tiếp cận nhất với người tại gia.
Đây là nơi ghi lại:
Toàn bộ các pháp thoại here của Đức Phật
Những cuộc đối đáp giữa Phật và nhiều tầng lớp khác nhau trong xã hội
Lời dạy trực diện về bản chất của đau khổ và lộ trình đoạn tận khổ đau
Hệ thống Tạng Kinh gồm 5 bộ Nikāya chủ đạo, với đặc điểm:
Phân loại dựa trên dung lượng bản văn: dài, vừa và ngắn
Chứa đựng những hướng dẫn hành trì thực tế như Pháp Cú hay Tứ Niệm Xứ
Có kinh trả lời thẳng những vấn đề đời sống
Một cách khái quát:
Tạng Kinh chính là lộ trình tu tập được dẫn dắt bằng thuyết giảng và các câu chuyện sinh động
Lời khuyên cho hành giả mới là nên khởi sự từ Sutta Piṭaka.
Tìm hiểu Tạng Vi Diệu Pháp – Cơ chế vận hành của ý thức
Dù được coi là phần khó tiếp cận và mang tính triết học nhất, nhưng Vi Diệu Pháp lại ẩn chứa những chân lý sâu xa nhất.
Theo cách ẩn dụ:
Tạng Kinh trả lời cho câu hỏi “Đức Phật đã dạy những gì”
Thì Vi Diệu Pháp giải thích “Các quy luật của Pháp vận động ra sao”
Phần này mổ xẻ các vấn đề một cách tỉ mỉ:
Định nghĩa và đặc tính của tâm
Cấu trúc của một đơn vị tâm thức (sát-na)
Vì sao có tham – sân – si?
Quy luật vận hành của hành động và quả tương ứng
Lời khuyên cho người mới bắt đầu:
Không cần học Vi Diệu Pháp ngay
Nhưng biết rằng nó tồn tại giúp tránh hiểu sai Phật pháp theo cảm tính hay niềm tin mơ hồ
Sự tương ứng giữa Tipiṭaka và lộ trình Giới – Định – Tuệ
Để ghi nhớ một cách đơn giản:
Tạng Luật → Giới
Tạng Kinh → Định
Tạng Vi Diệu Pháp → Tuệ
Ba bộ phận này luôn có sự gắn kết và bổ trợ lẫn nhau:
Có Giới → Định mới vững
Có Định → Tuệ mới sinh
Nhờ có Tuệ mà hành giả hiểu được giá trị của Giới và giữ gìn một cách tự nhiên
Gợi ý cách học Tam Tạng cho người mới bắt đầu
Phương pháp học tập hiệu quả:
Đừng cố “học hết”
Hãy học theo thứ tự:
Hiểu tinh thần Giới
Ứng dụng các bài Kinh để quán chiếu thực tế cuộc sống
Khi đủ duyên, tiếp cận Vi Diệu Pháp để đào sâu trí tuệ
Mục đích cuối cùng của việc học Tam Tạng không phải là sự phô trương học thuật, mà là:
tu tập và sửa đổi thân – khẩu – ý ngay trong từng khoảnh khắc của đời sống